Luister jij weleens een podcast of luisterboek? Zelf ben ik bij vlagen een actief luisteraar, vooral tijdens de dagelijkse wandeling met de hond. Hoewel ik met plezier in stilte wandel, vind ik het ook fijn om juist tijdens die wandeling nieuwe dingen te ontdekken. Vandaag was dat een luisterboek waarin het gedachtegoed van verschillende filosofen kort uiteengezet werd. En voor je afhaakt: daar hoorde ik iets wat onwijs interessant is voor ieders leven. Ook voor dat van jou. Of je nu een dierbare verloren bent, je weg zoekt na een scheiding, te dealen hebt met ongewenste kinderloosheid, frustraties kent vanuit het opvoeden, vanuit het niet begrepen worden door de wereld om je heen, of… vul maar in. Ik neem je even mee op reis.

Gisteravond keek ik vol interesse naar de uitzending van Argos Medialogica. Ze besteedden aandacht aan de beeldvorming rond het syndroom van Down. Mocht je het niet weten: in de zwangerschap van Aimée* bleek zij op de echo een verdikte nekplooi te hebben en het nodige vocht vast te houden. Het kon van alles zijn, van een “onschuldige cyste” tot “met het leven onverenigbaar” kregen we te horen. Nader onderzoek wees uit dat er sprake was van het syndroom van Down.

"De meeste mensen luisteren niet met de intentie om te luisteren, maar met de intentie om te antwoorden. Luister met de bedoeling om te begrijpen, niet met de bedoeling om te antwoorden." Deze woorden van Stephen Covey hangen al sinds jaar en dag bij ons thuis in het kleinste kamertje. De ideale plek om deze woorden door te laten dringen, zeker wanneer je zojuist vanuit een gesprek in de stilte op de wc bent beland. Het geeft je direct een goed reflectiemoment: luister je nu om je eigen standpunt te maken, om je eigen verhaal te vertellen, jouw ideeën of ervaringen direct op te lepelen in reactie op die ander? Of luister je echt om die ander te begrijpen?

Zondag 2 april 2023. Ik duw de deur van de hotelsuite open en de grijns die op mijn gezicht verschijnt, blijft daar voorlopig wel even. Zonlicht valt door de hoge ramen de kamer binnen. Alles hierbinnen ademt rust. Ruimte. Licht. De komende uren breng ik hier door. In mijn eentje. In de stilte. Wat een walhalla. Ik trek een schrijfblok en een pen uit mijn rugtas en gooi het vast op tafel. Al dagen borrelt het. Er is zó onwijs veel gebeurd in de afgelopen jaren, en nog veel méér in de afgelopen maanden, dat ik weet wat er gaat gebeuren als ik tot stilstand komt. Juist hier, alleen, in de stilte. Ken je dat? Ik weet wat ik te doen heb. Schrijven. Het moet eruit. Alles wat borrelt, alles wat bruist, alles wat onrust creëert daar diep vanbinnen. Ik heb contact te maken met alles wat onder de oppervlakte speelt. Verdriet, frustratie, boosheid, angst. Het wil gezien worden. Ik weet het. Ik leer het jou. En dit keer heb ik het zelf weer eens te doen.

'Je hebt altijd een keuze.' Het wordt soms te pas en te onpas geroepen. En het kan een schop tegen het zere been zijn als jij zojuist door het leven volledig gepasseerd lijkt. Je verloor iemand die je intens dierbaar was. Je kreeg te horen dat je gezondheid niet meer (volledig) terugkomt. Je kinderwens zal onvervuld blijven. Er valt genoeg te noemen waarbij het leven je niet een ja/nee-keuzeformulier geeft. Het leven gebeurt. En toch... heb je daarbinnen ergens een keuze. Ik wil er twee dingen met je over delen.

Het was ergens in het vroege voorjaar van 2017 dat we besloten om nog één laatste keer voor een zwangerschap te gaan. Vanzelfsprekend was dat niet. Ik wist dat het een nieuwe duik in een depressie zou zijn. Opnieuw negen maanden die grauwe, zwarte deken over mijn leven. Opnieuw negen maanden lang dag voor dag afkruisen, tot op de dag van de bevalling het licht in mijn hoofd weer aan zou gaan. Want de kans dat het licht op de dag dat ik zwanger zou raken uit zou gaan, was een procent of 95. En nee, dat heeft níets te maken met 'wat je denkt, gebeurt ook', maar alles met die rothormonen.

"Ik geloof in het leven. Meer dan wat dan ook, geloof ik in het leven.Dat leven, dat soms zo fantastisch mooi kan zijn en soms zo bizar veel pijn doet.Ik geloof in het leven, dat in al zijn facetten geleefd dient te worden.Ik geloof in intens en bewust genieten van golven van geluk én in de pijn van het leven recht in de ogen aankijken."

Begin december verscheen er een artikel online op nu.nl over het verhaal van Aimée. Het was mooi en bijzonder om na vijf jaar haar verhaal weer eens te mogen vertellen. Ik deelde met een reden. Enerzijds om meer bekendheid te krijgen voor de hartafwijking als doodsoorzaak nummer 1 (!) onder kinderen tot vijftien jaar, anderzijds om te laten zien dat je wereld na verlies aan gruzelementen ligt, maar er bijna vijf jaar later óók weer heel mooi uit kan zien. We hopen andere ouders, andere rouwenden, daarmee perspectief te bieden. Maar op het delen van een kwetsbaar verhaal komen reacties. Liefdevol. Warm. Én ongezouten meningen. Dat is niet alleen als je online je verhaal deelt. Ook in het dagelijks leven zijn er genoeg mensen die ongevraagd hun mening delen over jouw situatie. Als de dood aan je deur staat. Als verlies je getroffen heeft. Als je rouwt. Mensen vinden iets en delen zonder te vragen. Hoe ga je daarmee om?

‘Geef gewoon hulp. Ga naar iemand toe, neem hem of haar mee de deur uit, kook eten, doe zonder te vragen. Want een rouwende vraagt vaak niet om hulp.’ Bij het lezen van die woorden in een tijdschrift, quote van een rouwdeskundige, twijfelden mijn nekharen geen seconde. Ze stonden direct rechtop. Ik voelde het borrelen van binnen en ik zag de hordes “redders” al klaarstaan. Een goed moment om iets van mijn eigen visie te delen op hulp geven, hulp vragen en hulp ontvangen. Juist als je rouwt.

Door omstandigheden kan zomaar alles veranderen, waardoor je leven er ineens totaal anders uitziet. Dat weet jij mogelijk als geen ander.Natuurlijk weet ook ik dat uit ervaring. Op het moment dat de arts de woorden uitsprak dat ons kleine meisje niet geopereerd kon worden, veranderde alles. En in september dit jaar merkte ik het opnieuw. Op een totaal ander vlak. Een stuk onschuldiger en minder intens. Maar desondanks had het een flinke impact.

Als een dierbare is overleden, kun je in je rouwproces te maken krijgen met schuldgevoelens. Schuldgevoelens over wat je gedaan hebt of juist niet gedaan hebt. Schuldgevoelens over keuzes die je gemaakt hebt, of juist niet gemaakt hebt. Dingen die je met de kennis van nu anders had willen doen. Mensen om je heen roepen dat het niet nodig is om je schuldig te voelen. Je hebt toch je best gedaan? Maar daarmee verdwijnt dat gevoel niet. Hoe ga je om met dat schuldgevoel na verlies?

Rouw neemt geen vakantie. Rouw trekt zich weinig van jouw vakantie aan. Als je op reis gaat, reist rouw met je mee. Ineens staat ze voor je neus. Is ze snel voor jou op de bank in je vakantiehuis geploft. Ligt ze naast je in een bedje aan het zwembad. Of wandelt ze achter je, terwijl je met je rugzak door de bergen klautert. Rouw reist met je mee.