In januari 2018 overleed ons dochtertje Aimée in onze armen. Haar hartje was onvoldoende in staat om haar groot te laten groeien. Gek genoeg was dit het mooiste en beste afscheid dat we ons konden wensen. We waren ons heel bewust van de 'zegen' van afscheid nemen. 'Als ze dan moet gaan, dan het liefst op deze manier', hebben we vaak tegen elkaar gezegd. Het maakte de pijn niet minder groot. Wel hadden wij het geluk dat er weinig losse eindjes waren, weinig onbeantwoorde vragen. Haar loslaten zette alles in mijn -ons- leven op zijn kop. Door afscheid te nemen van haar, werd mij in één klap duidelijk dat ik het anders mocht doen: leven. Bij de start van mijn opleiding tot rouwbegeleider deelde ik met de groep daarom de lessen die ik hieruit leerde. En vandaag deel ik ze ook met jou.

Ik herinner het me nog zo goed. Niet de details. Niet haar geur. Niet de exacte volgorde. Maar ik herinner het voelen. De pijn. En tegelijk het vertrouwen. Het zeker weten, diep van binnen. Het zeker weten dat ik op een dag weer zou leven.  Echt leven. Voluit leven. Meer dan ik ooit tevoren had gedaan. Leven zoals het leven bedoeld was. Met al haar pijn en al haar hoogtepunten. 

'Jullie zijn zo sterk samen.' 'Jeetje, jij bent zo sterk, ik denk niet dat ik dat zou aankunnen, mijn kind verliezen. Ik zou echt kapot zijn van verdriet en niets meer kunnen.''Ieder krijgt wat hij dragen kan.'Als jij te maken hebt met rouw (of een andere vorm van tegenslag), klinken deze opmerkingen je vast bekend in de oren en kun je wel wat varianten aanvullen. Ook ik hoorde deze opmerkingen na het overlijden van ons dochtertje Aimée, vaak en in vele varianten. Hoewel goedbedoeld, voelde het al snel als een dooddoener. Dus schokte ik na zo'n opmerking vaak wat met mijn schouders, mompelde wat in de trant van 'Tja, we moeten ook door hè, in bed blijven liggen is ook niet echt een optie' en bracht het gesprek snel op wat anders. En ondertussen dacht ik: je ziet niet hoe kapot ik me van binnen voel. Maar ik probeer mijn leven weer op te pakken, zo goed en zo kwaad als dat gaat. Wat is daar sterk aan?

Hoe geef je vorm aan rouw? Hoe geef je betekenis aan een groot verlies? Veel prachtige initiatieven op het gebied van rouw, troost en steun zijn ontstaan uit ervaringsverhalen. Op mijn blog wil ik ruimte geven aan deze ervaringsverhalen. Elk mens rouwt op geheel eigen wijze en elk mens geeft op eigen wijze vorm en betekenis aan verlies.Vandaag lees je het verhaal van Marlieke. Zij startte stichting Hanne als eerbetoon aan hun prachtige dochter Hanne, om zo andere ouders met zo'n groot verlies licht en steun te brengen. 

Rouw is een reactie op verlies. We verliezen onherroepelijk in het leven. We associëren rouw vooral met de dood. Maar we verliezen op zoveel momenten. Mensen, wensen, werk, gezondheid, relaties: op alle vlakken kunnen we verliezen en dus rouw ervaren. Rouw is een hele normale reactie op verlies. Verliezen mag je raken, mag je pijn doen en mag je uit balans brengen. Dat rouwproces vraagt om ruimte. En om de vraag: hoe geef je betekenis aan jouw verlies? Hoe vervolg je jouw weg door het leven?

Missen. Als rouw je leven binnenkomt, is missen wel zo'n beetje de tweelingbroer die hij meeneemt. Rouw en missen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Missen neemt de ruimte in. Het pakt ruimte in je leven, je hart en kruipt voelbaar in elke vezel van je lijf. Het afwezige is ineens zo voelbaar aanwezig.

Er hangt een spreuk bij ons op het toilet. Je weet wel, op zo'n verjaardagskalender, waarvan ik negen van de tien keer vergeet de bladzijde om te slaan en die daardoor dus nog geen functie heeft. Maar goed, op die kalender staan van die leuke spreuken. Vaak een klein doordenkertje of er is op een leuke manier gespeeld met taal. Zo ook de spreuk waar ik het vandaag met je over wil hebben. 'Alles komt goed, de rest niet.' Laat hem even op je inwerken... 

Januari 2018. In mijn armen ligt het roerloze lichaampje van mijn dochter. In mijn hartstreek een hevige pijn. Zojuist is een deel van mijzelf doodgegaan en ik voel hoe mijn kind letterlijk van me wordt losgescheurd. Een week later draai ik haar mijn rug toe, wanneer we haar kleine babylichaampje achterlaten op de begraafplaats. Stap voor stap loop ik bij haar vandaan. Verder dan een moeder ooit van haar kind verwijderd hoort te zijn. Op het ritme van mijn stappen klinken slechts twee woorden in mijn hoofd. Nooit meer. Nooit meer. Nooit meer. Nooit meer mijn kleine meisje dichtbij. Nooit meer levend. Nooit meer écht gelukkig.

"Rouw verwerk je niet, afval verwerk je." Deze uitspraak hoorde ik in de afgelopen jaren vaak voorbijkomen. Vandaag komt de afspraak weer op mijn Instagram-tijdlijn voorbij en ik besluit er een blog aan te wijden. Ik herken het gevoel. Schrijf je Rouw heeft als slogan Al schrijvend rouw in je leven verweven. Ik kies bewust voor de term verweven. Maar het feit dat je rouw verwerken bijna niet meer hardop mag uitspreken, vind ik eigenlijk zonde. Klopt de weerstand tegen deze term wel? 

Rouw brengt chaos met zich mee. Het betekent vaak chaos in je hoofd en in je leven. Schrijven is een fijne manier om orde te scheppen in de chaos. Wat is er gebeurd? Wat heeft je geraakt? Wie ben jij in je verdriet? Hoe wil je omgaan met die lege plek? Schrijven geeft je overzicht. Maar hoe pak je dat dan aan? Hoe schrijf je over je verdriet, hoe schrijf je over rouw? Ik deel op deze plek een aantal fijne tips om te schrijven in en over rouw.

Het is zondagochtend, einde van onze herfstvakantie en om het laatste beetje vakantiegevoel vast te houden maken we er een typische lazy sunday van. De tv staat aan, ieder doet zijn of haar ding, niks hoeft. Dan horen we ineens de eerste tonen van dat ene lied, dat ons direct herinnert aan ons kleine meisje. Al snel volgt de eerste zin. 'De zon komt op, maakt de morgen wakker.' De woorden zijn voldoende om de tijd weg te laten vallen.

Afgelopen week was ik bezig met het schrijven van een van de modules van het Online Programma Schrijf je Rouw. Draagkracht en draaglast zijn belangrijke begrippen wanneer je te maken krijgt met rouw. Een mooi thema voor een nieuwe blog!