Sterk zijn na verlies

Foto: Mooiste Momenten Fotografie

Wat is sterk zijn?

Hoewel goedbedoeld (en ja, die goede bedoelingen zien en voelen we) voelt deze opmerking toch vaak ook een beetje leeg, een dooddoener. Want wat is nu eigenlijk sterk zijn? Wat is de definitie van sterk zijn? Wat bedoelt de persoon die jou dat compliment geeft ermee? Is sterk zijn dat je doorgaat onder de omstandigheden? Dat je niet te veel van je verdriet laat zien? Is sterk zijn dat je de knop omzet? Dat je snel reïntegreert op je werk? Is sterk dat je het redt zonder hulp? Wat bedoel je er precies mee? En wat is dan het tegenovergestelde, zwak? Wat is zwak? Dat je het niet zelf redt? Dat je instort? Het je nog even niet lukt om terug te keren in je baan? Is zwak dat je veel tijd nodig hebt? Hulp van anderen nodig hebt om weer overeind te komen? Is zwak dat het je na weken nog niet lukt om alleen te zijn, nu je partner overleden is? Wat is sterk en wat is zwak? 

Het is prachtig wanneer je iemand een mooi compliment wilt maken en het is mooi als jij ziet hoe iemand ondanks de omstandigheden toch zijn of haar leven weer weet op te pakken. Maar, zoals in een klein onderzoek onder volgers op Instagram veel werd genoemd: hebben we dan een keuze? Is er daadwerkelijk een keuze? Is het een keuze om niet door te gaan, om niet op te staan? Is het een mogelijkheid om niet uit je bed te komen om de kinderen naar school te brengen? Kun je dat maken? Dan beïnvloed je niet alleen je eigen leven, maar ook dat van de mensen om je heen, ontzeg je hen ook hun leven. Dus wat is sterk?

Alleen 'sterk zijn' dekt de lading niet

Laten we niet de andere kant vergeten. We zijn niet alleen maar sterk. Je ziet slechts een stukje van iemands leven en zelfs als mensen veel delen, veel vertellen, dan zie je hen negen van de tien keer niet daadwerkelijk op de momenten dat ze kapotgaan. Mensen zagen mij na het overlijden van Aimée mijn weg in het leven weer zoeken. Ze zagen mij mijn levende kind naar de opvang brengen. Ze zagen me boodschappen doen. Ze zagen me weer op een verjaardag verschijnen. En ze vonden me sterk. Maar je zag me 's nachts, als ik tot vier uur in de ochtend lag te janken, niet. Je zag me niet schreeuwen in mijn kussen. Je voelde niet hoe de pijn door mijn lijf sneed, terwijl ik niet wist waar ik het zoeken moest. Je voelde niet mijn wanhoop toen ik me afvroeg hoe ik ooit weer moest gaan leven. Enkel mijn man zag het. En misschien ziet bij die ander wel helemaal niemand dat, omdat deze persoon weduwe geworden is, of omdat hij of zij als alleenstaande ouder een kind is kwijtgeraakt. We zien mensen vaak pas die volgende dag, als ze ondanks zo'n nacht toch weer opstaan, zichzelf bij elkaar rapen en het leven weer instappen. En JA, dat is sterk. En JA, dat is krachtig. Maar de opmerking 'Jij bent zo sterk', voelt toch vaak als een ontkenning voor al die 'zwakke' momenten die er ook zijn. En inderdaad, zwakke staat tussen aanhalingstekens. Want juist die momenten mogen er ook zijn, zijn belangrijk. Omdat alle emoties gevoeld willen worden, omdat alle pijn gezien wil worden. Zowel de krachtige, sterke momenten, als de moeilijke momenten waarop de pijn overheerst.

Misschien ziet wel niemand hoe je spartelt om zo krachtig te zijn, hoe je vecht om zo sterk te zijn. Misschien ziet niemand het proces dat zich daaronder voltrekt. Dan kan je bij de zoveelste 'Jeetje, jij bent zo sterk' denken: mens, je hebt geen idee! Je hebt geen idee hoe sterk of hoe zwak ik eigenlijk ben. Want ík voel me wanhopig en verre van sterk op de momenten dat het verdriet me overspoelt en de pijn me de adem beneemt, dan weet ik niet meer hoe ik nog verder moet. Ik weet niet waar ik het zoeken moet. Ik denk soms dat ik doodga van de pijn, dat ik dit niet trek, dat ik dit niet aankan, dat ik dit niet een leven lang wil dragen. Maar de volgende dag sta ik op, moet ik boodschappen doen om eten te halen. De volgende dag moet ik toch weer op mijn werk verschijnen, want er moet toch brood op de plank komen nu de kostwinner is overleden. Je doet. Het leven moet hoe dan ook doorgaan.

Maar wat zeg je dan wel?

Laten we niet in een kramp schieten met elkaar. Het is fijn dat jij de ander ziet, dat je ziet hoe deze persoon zich een weg terugbaant het leven in en wat mooi dat jij daar je bewondering voor wilt uitspreken. Probeer af en toe eens stil te staan bij je gedachten en woorden. Wat is er zo sterk? Wat zie jij bij die ander gebeuren dat je krachtig vindt? Beantwoord die vraag eens voor jezelf. Misschien vind jij het sterk hoe deze persoon weer op zijn of haar werk aanwezig is, ondanks het verdriet en ondanks de ballen die deze persoon thuis ook in de lucht te houden heeft. Benoem eens concreet wat je ziet, wat je opvalt. 'Ik vind het bijzonder om te zien dat je...' of 'Het raakt me om te zien dat je...' En stel vervolgens ook een vraag. Hoe is dat voor jou? Hoe ervaar jij dat? 

Als je opmerkt hoe sterk en krachtig iemand is en hoezeer je dat bewondert, benoem dan ook eens wát je ziet, wát er zo krachtig is. Benoem dat jij je beseft dat het maar een stukje is dat je ziet. Dat die persoon die jij tegenover je hebt zich misschien helemaal niet zo krachtig voelt, maar dat je het toch graag wilt delen, toch graag wilt zeggen, omdat jij bewondering hebt, omdat jij je respect wil laten zien, omdat jij je medeleven wil tonen. Dat geeft ruimte voor een gesprek.

Je hoeft niet eens altijd een opmerking te maken, iets te zeggen. Geef dat schouderklopje. Die knipoog. Die blik van verstandhouding. Zeg dat je het ook niet goed weet. Laat merken dat je weet dat het veel complexer is dan enkel 'sterk zijn' en dat jouw woorden misschien wel tekort schieten. Vraag naast het uiten van je bewondering ook eens door met waar iemand het moeilijk heeft. Of er ook momenten zijn dat hij/zij het niet ziet zitten en of je daar iets in kunt betekenen. 

En dan nog even dit...

En dan tot slot. Gebruik nooit meer die ene opmerking. Zeg niet meer: 'Ieder mens krijgt wat hij dragen kan.' Zeker in christelijke kringen is het een veelgehoorde opmerking. Die opmerking doet pijn. Die raakt hard en is simpelweg niet helpend. Ik weet nog hoe iemand tegen mij zei 'God geeft je wat je dragen kunt', waarop ik antwoordde: 'Nou, dan heeft hij mogelijk een behoorlijke inschattingsfout gemaakt!' Kijk hoe je kunt helpen dragen. En laat in elk geval zien dat je oog hebt voor de last.