Als een dierbare is overleden, kun je in je rouwproces te maken krijgen met schuldgevoelens. Schuldgevoelens over wat je gedaan hebt of juist niet gedaan hebt. Schuldgevoelens over keuzes die je gemaakt hebt, of juist niet gemaakt hebt. Dingen die je met de kennis van nu anders had willen doen. Mensen om je heen roepen dat het niet nodig is om je schuldig te voelen. Je hebt toch je best gedaan? Maar daarmee verdwijnt dat gevoel niet. Hoe ga je om met dat schuldgevoel na verlies?

Rouw neemt geen vakantie. Rouw trekt zich weinig van jouw vakantie aan. Als je op reis gaat, reist rouw met je mee. Ineens staat ze voor je neus. Is ze snel voor jou op de bank in je vakantiehuis geploft. Ligt ze naast je in een bedje aan het zwembad. Of wandelt ze achter je, terwijl je met je rugzak door de bergen klautert. Rouw reist met je mee.

Haar verhaal rolde eruit. Het wilde gedeeld worden. Herinneringen kwamen bovendrijven. Tranen rolden over haar wangen. Maar onder die tranen zag ik het gebeuren. De gloed. Een glimlach brak door. Onder die tranen begon haar gezicht te stralen. Haar woorden bleven rollen, net als haar tranen. De tranen symboliseerden haar pijn, het missen. Maar wauw. Haar gezicht daaronder. Het was pure trots. Echte liefde. 

De gordijnen waren gesloten. Zo wist de buitenwereld: daar rouwt het. Binnen was het donker. Het voelde somber, zo zonder spoortje daglicht. Gelukkig deden de lampen hun werk. De hele familie had zich verzameld. In stemmig zwart uiteraard. Verwonderd keek het meisje om zich heen. De gezichten van de grote mensen stonden serieus. Alsof er niet meer gelachen mocht worden. Dit was een hele ernstige aangelegenheid. Opa was dood. En dat moest gepast gedragen worden.

Tijd. Heb jij er wel eens bij stilgestaan wat een bijzonder begrip dat is, tijd? Vandaag wil ik het even met je hebben over dat bijzondere verschijnsel. Want objectief gezien kunnen we vaststellen dat een dag 24 uur heeft. Zeven dagen vormen samen een week en 52 weken een jaar. Objectief gezien duurt zo'n jaar dus wel een tijdje. Ik bedoel, 365 dagen is best veel, toch?

De tranen rollen over haar wangen. Ze kijkt me aan. 'Maar Arianne, het is toch niet normaal dat ik na drie jaar nog zoveel moeite heb met het overlijden van mijn vader? Ik bedoel, ik ben een volwassen vrouw, ik ben zelf moeder. Dit zou nu toch anders moeten zijn?' 

Ken je dat gevoel? Dat je het liefst de deken over je hoofd trekt en nooit meer opstaat? Niet omdat je niet wilt, maar omdat het opstaan je meer energie kost dan het blijven liggen. Ik herinner me nog die eerste weken na het overlijden van ons dochtertje Aimée. Ik moest mezelf uit bed duwen, me naar de badkamer slepen, waar ik met veel moeite een tandenborstel door mijn mond haalde en een oude trui aantrok. Vervolgens smeerde ik op de automatische piloot een broodje, deden we er tijden over om te bedenken wat we die avond moesten eten en wat we dan aan boodschappen nodig hadden.

Als rouw je leven binnenwandelt, krijg je onherroepelijk te maken met je omgeving. De mens leeft doorgaans niet in totale afzondering, maar in een omgeving met mensen om zich heen. Rouwen doe je dus niet alleen. Je hebt te maken met een omgeving die ook iets van je rouw vindt. Die een mening heeft. Die mening soms niet onder stoelen of banken steekt. En jij zult daar dus een weg in moeten vinden. Maar hoe doe je dat? Hoe ga jij als rouwende om met je omgeving?

Nog ver voor ik zwanger was, wisten we hoe we haar zouden noemen, onze eerste dochter. We waren er al uit op de derde date. Het begon met een geintje. In een ietwat jolige en vooral verliefde bui bedachten we namen, voor het geval we ooit samen kinderen mochten krijgen. Een aantal jaren later waren we nog steeds samen én ontmoetten we ons eerste kindje. Het was een zoon. De jongensnamen die we tijdens die derde date opperden, haalden het allemaal niet.

Ik herinner me nog goed die eerste weken na het overlijden van Aimée. Ik was kapot. K-A-P-O-T. Met hoofdletters inderdaad. Op het moment dat ik het mandje met mijn kind in het graf zette en er zelf weer uitklom, voelde ik hoe alle energie uit mijn lijf verdwenen was. Een extreme vermoeidheid viel over me heen. Al die maanden hadden we onder hoogspanning geleefd en nu was onze taak volbracht. Ons meisje lag daar en wij konden niets meer doen, behalve de stilte en de leegte accepteren en gaan voelen. Dat uitte zich in een lijf dat overal pijn deed, een hevige vermoeidheid en het verlangen naar een hele lange winterslaap. De vermoeidheid bleef nog lang. Waarom kost rouwen zoveel energie?

Het kan pittig zijn om 'toe te moeten kijken' terwijl iemand in je omgeving rouwt. Het liefst zou je iets willen doen. Concreet. Om de pijn en het verdriet een heel klein beetje minder te maken. Wat kun je nu betekenen voor iemand die rouwt? Hoe kun je iemand steunen die rouwt? In deze blog een aantal tips hoe je er kunt zijn voor iemand in wiens leven een gat geslagen is.

Rouw is rauw. Het schudt jou, je leven én je emoties volledig door elkaar. Het lijkt wel alsof alles aan de oppervlakte komt te liggen. Je kunt kennismaken met emoties die je tot voor kort niet kende of nog niet eerder zo intens ervoer. Rouw en emoties: die twee zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dat geldt voor een scala aan emoties en gevoelens. Het kan helpend zijn om al die emoties die je ervaart, die hele brij, te ontwarren. Want het is niet alleen verdriet wat je voelt. Er is vaak zoveel meer.